Σάββατο 16 Οκτωβρίου 2010

Προετοιμασία για το διαγώνισμα Βιολογίας Α΄ Τριμήνου

Τι να προσέξουμε!

1) Να ξέρουμε τα χαρακτηριστικά των ζωντανών οργανισμών ονομαστικά και να περιγράφουμε περιληπτικά κάθε λειτουργία. Να μπορούμε να αντιστοιχίζουμε κάθε λειτουργία με το περιεχόμενό της (π.χ. Άσκηση 1, σελ. 20).
2) Να ταξινομούμε τα αντικείμενα σε: ζωντανούς οργανισμούς, νεκρούς οργανισμούς και άβια.
3) Γιατί το κύτταρο ονομάζεται βασική μονάδα της ζωής;
4) Σε τι διακρίνονται οι οργανισμοί ανάλογα με τον αριθμό των κυττάρων τους;
5) Να ξέρουμε να περιγράφουμε τα μέρη του κυττάρου.
6) Να γνωρίζουμε το ρόλο των οργανίδιων του κυττάρου.
7) Διαφορές ζωικού-φυτικού κυττάρου.
8) Να ξέρουμε πώς οργανώνονται οι πολυκύτταροι οργανισμοί με την ιεραρχική σειρά:
κύτταρο---ιστός---όργανο---[σύστημα οργάνων]---οργανισμός
και να μπορούμε να δίνουμε παραδείγματα από φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς ή να ταξινομούμε σε αυτή τη σειρά κύτταρα, ιστούς, όργανα, συστήματα, κ.λπ. (βλ. Άσκηση 4, σελ. 33)
9) Να καταλαβαίνουμε την εξειδίκευση των κυττάρων στους πολυκύτταρους οργανισμούς και τις συνέπειές της. Σε τι διαφέρει ένας μονοκύτταρος οργανισμός από ένα κύτταρο που ανήκει σε πολυκύτταρο οργανισμό; (σελ. 26 σχολικού)
10) Να μπορούμε να αναφέρουμε κάποιες προσαρμογές οργανισμών στο περιβάλλον.
11) Να καταλαβαίνουμε ότι αυτό που προσαρμόζεται είναι το είδος και όχι το άτομο.
12) Να μπορούμε να αναφέρουμε κάποιες αλληλεπιδράσεις  μεταξύ διαφορετικών ειδών και αλληλεπιδράσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου είδους.

Καλό διάβασμα! Μην αγχώνεστε, όλα θα είναι απλά αν διαβάσετε σωστά.

Τρίτη 12 Οκτωβρίου 2010

Έμβια και άβια σ' έναν άλλο πολιτισμό - Ένα μάθημα

Από το βιβλίο του Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ «Ποιήματα», εκδόσεις Εκάτη
ΤΟ ΜΠΑΝΑΝΟΔΕΝΤΡΟ
Ω, εσύ βαρυφορτωμένο μπανανόδεντρο
που στέκεσαι πλάι στην όχθη της λίμνης.
Λησμόνησες το μικρό παιδί,
σαν τα πουλιά που φώλιασαν στα κλαδιά σου
κι ύστερα έφυγαν;
Θυμάσαι που καθόταν πλάι στο παράθυρο
και αναλογιζόταν τις υπόγειες ρίζες σου;
Δυο πάπιες κολύμπησαν πλησιάζοντάς σε
και το παιδί ακόμα καθόταν και σκεφτόταν.
Λαχταρούσε να γίνει ο άνεμος
και να φυσάει μέσα απ’ τα κλαδιά σου,
να γίνει η σκιά σου και να ‘ναι όλη μέρα στο νερό,
να γίνει πουλί και να φωλιάσει στο ψηλότερο κλαδί σου,
και να επιπλέει σαν αυτές τις πάπιες
ανάμεσα στα χορτάρια και τις σκιές.

Σ’ αυτό το ποίημα του ινδού ποιητή Ραμπιτρανάθ Ταγκόρ, παρουσιάζεται μια εικόνα της φύσης. Βλέπουμε σ’ αυτό το ποίημα τους δεσμούς ανάμεσα στον άνθρωπο και τα άλλα ζωντανά πλάσματα αλλά και τα άβια στοιχεία της φύσης.

1. Αναζήτησε μέσα στο ποίημα όλους τους ζωντανούς οργανισμούς που αναφέρονται και γράψε τους σε μία στήλη. Μέσα στο ποίημα υπάρχουν επίσης τμήματα ζωντανών οργανισμών. Αυτά να τα καταγράψεις σε μια ξεχωριστή στήλη. Βρες τα άβια στοιχεία και γράψε τα κάτω από μια άλλη στήλη.

2. Τι βρίσκεται στο κέντρο αυτής της εικόνας; Σε ποιον μιλάει το ποίημα;

3. Ποια είναι η θέση του παιδιού μέσα σ’ αυτή την εικόνα; Βρες μέσα στο ποίημα τι έκανε το παιδί.

4. Ποια είναι η σχέση του παιδιού με τη φύση μέσα σ’ αυτή την εικόνα; Θα μπορούσες να είσαι εσύ αυτό το παιδί; Γράψε τις σκέψεις σου για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, όπως την παρουσιάζει το ποίημα και όπως νομίζεις ότι είναι στην εποχή μας και στον πολιτισμό μας.

Δευτέρα 11 Οκτωβρίου 2010

Ηλεκτρική δύναμη και φορτίο

Αγαπητοί μαθητές του Γ3 και Γ4, αναρτώ εδώ τις σημειώσεις θεωρίας για το κεφάλαιο 1 της φυσικής. Μερικά τυπογραφικά δεν είναι και τέλεια αλλά έχετε και τυπωμένες τις ίδιες σημειώσεις με καλύτερη μορφοποίηση. Η καρτέλα για το φυσικό μέγεθος φορτίο δεν έχει ακόμα αναρτηθεί γιατί θέλω να συζητηθεί πρώτα στην τάξη. Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις θα δοθούν μέσα στην τάξη, αλλά αν θέλετε κάτι να σχολιάσετε στις σημειώσεις και τις ερωτήσεις...μπορείτε και τώρα.


Τα φαινόμενα

Στο κεφάλαιο αυτό ασχολούμαστε με την ερμηνεία και περιγραφή φαινομένων που ονομάζονται ηλεκτροστατικά. Τέτοια φαινόμενα είναι:
-πολλές φορές τα μαλλιά μας «πετάνε» όταν χτενιζόμαστε και τα νιώθουμε να κολλάνε στη χτένα.
-η οθόνη της τηλεόρασης ή του υπολογιστή σκονίζεται πολύ πιο εύκολα από άλλα έπιπλα. Η σκόνη μοιάζει να κολλάει στην οθόνη.
-όταν βγάζουμε το μάλλινο πουλόβερ μας βλέπουμε τα μαλλιά μας να πετάνε και κάποιες φορές ακούμε κάποιους παράξενους ήχους και νιώθουμε να τιναζόμαστε.
-κάποιες φορές βγαίνοντας από το αυτοκίνητο, όταν πάμε να κλείσουμε την πόρτα, νιώθουμε να μας τινάζει.
-και βέβαια, όπως ξέρουμε και από το Δημοτικό, αν τρίψουμε τον πλαστικό χάρακα με ύφασμα, «τραβάει» μικρά κομμένα χαρτάκια.
Ονομάζουμε ηλεκτρισμένα τα σώματα που εμφανίζουν τέτοια συμπεριφορά. Λέμε, για παράδειγμα, ότι τα μαλλιά μας ηλεκτρίστηκαν.

Για την περιγραφή και την εξήγηση τέτοιων φαινομένων σημαντική είναι η έννοια του φορτίου. Για το φυσικό μέγεθος «φορτίο» μπορείς να δεις τη σχετική καρτέλα.

Χρησιμοποιώντας την έννοια του φορτίου μπορούμε να πούμε ότι ηλεκτρισμένα είναι τα σώματα που με κάποιο τρόπο απέκτησαν φορτίο. Τα ηλεκτρισμένα σώματα ασκούν δυνάμεις σε άλλα σώματα, ηλεκτρισμένα ή όχι. Οι δυνάμεις αυτές λέγονται ηλεκτρικές δυνάμεις και είναι δύο ειδών: ελκτικές και απωστικές. Το γεγονός ότι η ηλεκτρική δύναμη εμφανίζεται με δύο μορφές μας δείχνει ότι υπάρχουν δύο είδη φορτίου. Τα δύο διαφορετικά είδη φορτίου ονομάστηκαν θετικό και αρνητικό.
Ερώτηση 1
Γιατί επιλέχθηκε η ορολογία θετικό/αρνητικό αντί τα δύο διαφορετικά είδη φορτίων να ονομαστούν, για παράδειγμα, «άσπρο/μαύρο» ή «καλό/κακό»;

Ο τρόπος με τον οποίο τα σώματα αποκτούν φορτίο είναι η ηλέκτριση. Οι τρόποι ηλέκτρισης που θα περιγράψουμε και θα εξηγήσουμε κυρίως πιο κάτω είναι η ηλέκτριση με τριβή και η ηλέκτριση με επαφή.
Όπως κάθε φυσικό μέγεθος, το φορτίο μπορεί να μετρηθεί.
Όργανα με τα οποία ανιχνεύουμε και μετράμε χονδρικά το φορτίο είναι τα ηλεκτροσκόπια, όπως:
-το ηλεκτρικό εκκρεμές (σελ. 11 και Εικ. 1. 3, Εικ. 1.10 κ.λπ) και
-το ηλεκτροσκόπιο με κινητά φύλλα (σελ. 20, Εικ. 1.23).
Μονάδα μέτρησης του ηλεκτρικού φορτίου είναι το 1C (Κουλόμπ). Επειδή είναι μια πολύ μεγάλη μονάδα, χρησιμοποιούμε τα υποπολλαπλάσιά της:
1mC (μιλικουλόμπ)= 10-3 C
1μC  (μικροκουλόμπ)= 10-6 C
1nC (νανοκουλόμπ)= 10-9 C
1pC (πικοκουλόμπ)= 10-12 C

Τα προθέματα που χρησιμοποιούμε (μιλι, μικρο, κ.λπ) σημαίνουν πάντα την ίδια σχέση του υποπολλαπλάσιου με τη βασική μονάδα (εδώ το κουλόμπ).

Πώς δημιουργείται το φορτίο;

Φορτίο υπάρχει πάντα μέσα στα διάφορα υλικά, ακόμα κι αν δεν εκδηλώνουν συμπεριφορά ηλεκτρισμένου σώματος. Η ύπαρξη του φορτίου μέσα στα υλικά εξηγείται από τη δομή του ατόμου. Είναι γνωστό από τη Χημεία της Β΄ Γυμνασίου ότι ο πυρήνας του ατόμου αποτελείται από νετρόνια (ουδέτερα σωματίδια) και πρωτόνια (θετικά φορτισμένα σωματίδια). Γύρω από τον πυρήνα περιφέρονται τα ηλεκτρόνια (αρνητικά φορτισμένα σωματίδια). Επειδή:
α) το φορτίο του πρωτονίου είναι κατ’ απόλυτη τιμή ίσο με το φορτίο του ηλεκτρονίου και
β) ο αριθμός των πρωτονίων είναι ίσος με τον αριθμό των ηλεκτρονίων,
το άτομο εμφανίζεται ουδέτερο. Το φορτίο εκδηλώνεται στα υλικά όταν ο αριθμός των ηλεκτρονίων των ατόμων που τα αποτελούν γίνει μεγαλύτερος (αρνητικό φορτίο) ή μικρότερος (θετικό φορτίο) από τον αριθμό των πρωτονίων των πυρήνων των ατόμων του υλικού (βλ. και σελ. 15, 16 του σχολικού). Για να εξηγήσουμε πώς ηλεκτρίζονται τα σώματα είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι μόνο τα ηλεκτρόνια (και κυρίως τα ηλεκτρόνια των εξωτερικών στιβάδων) μπορούν να αποσπώνται από τα άτομα στα οποία ανήκουν. Τα πρωτόνια δεν είναι δυνατόν με απλές διαδικασίες της καθημερινής ζωής, όπως η τριβή, να απομακρυνθούν από τον πυρήνα. Έτσι το φορτίο οφείλεται πάντα στο πλεόνασμα ή το έλλειμμα των ηλεκτρονίων.
Ερώτηση 2
Τι σημαίνει κβάντωση ενός φυσικού μεγέθους; Γιατί λέμε ότι το φορτίο είναι κβαντισμένο (ή κβαντωμένο) μέγεθος;

Περιγραφή και ερμηνεία των τρόπων ηλέκτρισης
Α. Ηλέκτριση με τριβή
Πριν: δύο αφόρτιστα σώματα Α και Β.
Μετά: τα Α και Β αποκτούν ίσου μεγέθους αλλά αντίθετου προσήμου (ετερώνυμα) φορτία.
Μικροσκοπική ερμηνεία: ηλεκτρόνια φεύγουν από το ένα σώμα και περνάνε στο άλλο, λόγω της τριβής. Το σώμα που έχασε ηλεκτρόνια φορτίζεται θετικά, ενώ το σώμα που δέχθηκε ηλεκτρόνια φορτίζεται αρνητικά. Για να καθορίσουμε ποιο υλικό δίνει ηλεκτρόνια και ποιο παίρνει, χρήσιμος είναι ο Πίνακας 1.2, σελ. 17.
Ερώτηση 3
Να επαληθεύσετε της Αρχή Διατήρησης του φορτίου στην περίπτωση της ηλέκτρισης με τριβή.

Β. Ηλέκτριση με επαφή
Πριν: ένα φορτισμένο σώμα Α και ένα αφόρτιστο Β.
Μετά: και τα δύο σώματα έχουν φορτίο ίδιου προσήμου με το αρχικό φορτίο του Α (φορτίζονται ομώνυμα).
Η μικροσκοπική ερμηνεία είναι διαφορετική ανάλογα με το αν το Α είχε θετικό ή αρνητικό φορτίο.
Ερώτηση 4
Προσπαθήστε να δώσετε τη μικροσκοπική ερμηνεία στις δύο περιπτώσεις.

Ερώτηση 5
Να επαληθεύσετε την Αρχή Διατήρησης του φορτίου στην περίπτωση της ηλέκτρισης με επαφή. Το φορτίο του Α σώματος μοιράζεται πάντα εξίσου στα σώματα Α και Β; Πότε συμβαίνει αυτό; Ποια πρακτική συνέπεια είχε αυτή η διαπίστωση στην ανακάλυψη του νόμου του Coulomb;

Εξηγώντας την ηλέκτριση με επαφή, αναφέραμε ότι τα ηλεκτρόνια αν και απωθούνται μεταξύ τους στο αρχικά φορτισμένο αρνητικά σώμα δεν μπορούν να απομακρυνθούν μέσω του αέρα που περιβάλλει το σώμα. Αυτό συμβαίνει γιατί ο αέρας είναι μονωτής. Τα υλικά διακρίνονται σε αγωγούς και μονωτές ανάλογα με το αν επιτρέπουν στο φορτίο να διασκορπίζεται σε όλη την έκτασή τους (αγωγοί) ή αν διατηρούν εντοπισμένο το φορτίο μόνο στην περιοχή που φορτίστηκε (μονωτές) (Διάβασε στη σελ. 19 σχολικού βιβλίου ποια υλικά είναι αγωγοί και ποια μονωτές).
Ονοματολογία φυτών και ζώων
Γένος-είδος

Το πρώτο όνομα δείχνει το γένος και αρχίζει πάντα με κεφαλαίο γράμμα. Το δεύτερο όνομα δείχνει το είδος και γράφεται ολόκληρο με μικρά γράμματα.

Να κάποια παραδείγματα γνωστών μας ζώων και φυτών.

Ονοματολογία ζώων
Leo leo = λιοντάρι
Leo tigris = τίγρη
Felis catus = γάτα
Felis concolor = πάνθηρας
Capra aegagrus = Αιξ ο αίγαγρος
Athene noctua = Γλαυξ η Αθηνά (κουκουβάγια)
Canis familiaris = κατοικίδιος σκύλος
Canis lupus = λύκος

Ονοματολογία φυτών
Citrus sinensis = πορτοκαλιά
Citrus limon = λεμονιά
Prunus avium = κερασιά
Prunus cerasus = βυσσινιά
Populus alba = λεύκα (Λεύκη η λευκή)
Viola odorata = βιόλα η εύοσμος
Pinus nigra = μαύρη πεύκη
Pinus halepensis = χαλέπιος πεύκη (το κυριότερο ελληνικό πεύκο)
Pinus brutia = τραχεία πεύκη (της Θάσου)
Pinus pinea = πεύκη η πιτύς (κουκουναριά, Σκιάθος, Δυτική Πελοπόννησος)
Olea europaea = ελιά η ευρωπαϊκή

Ερώτηση για συζήτηση
Πώς θα δικαιολογούσες ότι ο σκύλος και ο λύκος συγγενεύουν; Βρες και άλλα ζευγάρια συγγενικών ζώων και φυτών. 

Περιμένω ηλεκτρονικά τις απαντήσεις σας. Να τις υποβάλλετε στα Σχόλια. Να γράφετε και το όνομα, το επίθετο και το τμήμα σας.

Βίντεο για τον νόμο του Coulomb

Η Αγγελική (Γ4) μας έστειλε διευθύνσεις όπου μπορείτε να δείτε πειραματικές εφαρμογές του νόμου του Coulomb. Δημοσιεύουμε αυτές τις διευθύνσεις για να δείτε όλοι τα βίντεο.
Ευχαριστούμε και πάλι την Αγγελική για τη δουλειά της!

http://www.youtube.com/watch?v=o3wWF_WwHqU&feature=related

http://ekfe.reth.sch.gr/images/stories/FYSIKH/prosomoiwseis/Seilias/physics.html

http://www.youtube.com/watch?v=Q0Sz1B3DiSA

http://www.youtube.com/watch?v=mCAqqsVBOfs&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=_5VpIje-R54&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=6wINp468p1k&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=b49DF-qN4n8

http://ocw.mit.edu/courses/physics/8-02-electricity-and-magnetism-spring-2002/